Η αυτοκαταστροφική φύση του πολυπολιτισμού

Του Νίκου Παππά, Αποφοίτου Πολ. Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ρήξη στις 8/10/2016

Η χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πειραματόζωο στο πείραμα της πολυπολιτισμικότητος. Το φαινόμενο αυτό βλέπουμε να αναπτύσεται σε όλη την Ευρώπη και σε ορισμένες περιοχές μεθοδικά αρκετές δεκαετίες (π.χ. Λονδίνο). Τα αποτελέσματά του είναι εμφανή με τις τοπικές κοινωνίες, αντί να γίνονται πιο ανοιχτές, να κλείνονται όλο και περισσότερο στον εαυτό τους και να στρέφονται σε συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις. Όχι, οι κοινωνίες δεν έχουν γίνει ξενοφοβικές ή κι αν έχουν γίνει δεν ευθύνονται οι ίδιες. Αλλά ούτε και φταίνε οι ίδιες για τον φόβο που, η παγκοσμιοποιημένη διεθνής των αγορών με τις κυβερνήσεις, τις έχουν γεμίσει. Η ευθύνη είναι κυρίως στην φύση του πολυπολιτισμού η οποία είναι αυτοκαταστροφική.

Ο πολυπολιτισμός υπάρχει σε μια περιοχή στην οποία συνυπάρχουν δύο ή περισσότερες πολιτισμικές ομάδες με διαφορετική κοσμοαντίληψη. Η συνύπαρξη αυτή μπορεί να έχει δύο αποτελέσματα. Το πρώτο είναι ο ανταγωνισμός και η προσπάθεια να επιβληθεί η μία ομάδα επί της άλλης. Αυτό είναι που βλέπουμε να συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη με τους μουσουλμάνους, οι οποίοι έχουν μια διαφορετική κοσμοαντίληψη για την ζωή, για τον θάνατο, για την γυναίκα και την θρησκεία. Μπορεί να μην φαίνεται, όμως ο σιωπηλός αυτός πόλεμος είναι καθημερινός. Το δεύτερο αποτέλεσμα της συνυπάρξεως αυτής είναι η δημιουργία ενός νέου πολιτισμού. Αυτός ο νέος πολιτισμός δεν επιβάλεται αναγκαστικά επί του άλλου, αλλά αντιθέτως μπορεί να συνυπάρχει και να ενώνει διαφορετικούς εθνοτικά ανθρώπους. Αυτό το βλέπουμε στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο) όπου υπήρχαν διάφορες εθνότητες, Έλληνες, Σύροι, Άραβες και πολλοί άλλοι. Όμως ταυτόχρονα ήταν και Ρωμαίοι πολίτες. Η Ρωμαιωσύνη (ή Ρωμηοσύνη) ήταν μια ανώτερη ταυτότητα της οποίας συνδετικός κρίκος ήταν η ορθοδοξία. Η εθνότητα ήταν ένας συνδετικός κρίκος, όμως η εθνική ταυτότητα δεν ήταν η ανώτερη.

Και στην πρώτη και στην δεύτερη περίπτωση ο πολυπολιτισμός παύει να υπάρχει. Στην δεύτερη περίπτωση, η οποία και είναι η πιο περίπλοκη, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι ο πολυπολιτισμός υπάρχει επειδή υπάρχουν οι πολιτισμικές ομάδες. Εφόσον υπάρχει ο πολιτισμικός συνδετικός κρίκος, ο πολυπολιτισμός παύει να υπάρχει. Η πολυεθνικότητα δεν σημαίνει αναγκαστικά και πολυπολιτισμικότητα. Το Βυζάντιο, πολλοί υποστηρίζουν, ότι ήταν πολυπολιτισμική αυτοκρατορία, αυτό όμως συμβαίνει διότι σήμερα ο πολιτισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την εθνική ταυτότητα (αν και σήμερα έχει αρχίσει να αμφισβητήτει αυτό, όχι όμως προς στην σωστή κατεύθυνση). Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε στο εσωτερικό της πολλές διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες και γι’ αυτό καταστράφηκε εκ των έσω. Οι διαφορές του Ισλάμ, της Οθροδοξίας και ο εθνικισμός δεν μπορούσαν να ξεπεραστούν. Στο Βυζάντιο, μόνο όταν είχε φτάσει σε μεγάλη παρακμή, εμφανίστηκαν οι εθνοτικές διαφορές αλλά και πάλι δεν διασπάστηκε από αυτό. Μέχρι το τέλος οι Ρωμαίοι-Ρωμηοί ήταν ενωμένοι. Ακόμη, ο Δυτικός κόσμος έχει κοινή πολιτισμική καταγωγή και γι’ αυτό είναι δυνατή η συνύπαρξή του σε μια περιοχή χωρίς προβλήματα.

Ένα βασικό ερώτημα είναι το πώς θα γεννηθεί ο νέος πολιτισμός, καθώς αν οι κοινωνικές ομάδες είναι εντελώς διαφορετικές είναι δύσκολο να βρεθεί ο συνδετικός κρίκος που θα τον δημιουργήσει. Μπορεί να δημιουργηθεί κάτι από το τίποτα; Η απάντηση κατά την άποψή μας είναι όχι. Πρέπει να υπάρχει ένα ελάχιστο σημείο επαφής (θρησκεία, ανθρωποκεντρική αντίληψη κ.α.). Επίσης παίζει ρόλο και η δυνατότητα ενός πολιτισμού να αφομιώνει στοιχεία ενός άλλου. Για παράδειγμα, οι Εβραίοι έχουν πολύ κλειστό πολιτισμό και δεν δέχονται ποτέ να αφομοιωθούν από άλλους. Σε όσες περιοχές κι αν βρίσκονται αιώνες τώρα, κρατάνε ακόμη την ταυτότητά τους. Από την άλλη, ο Ελληνικός πολιτισμός είναι από την φύση του αφομοιωτικός. Αργά μεν, αλλά σταθερά, αποβάλλει και δέχεται παραδόσεις. Κρατάει μεν την ουσία αλλά αφομοιώνει και στοιχεία που του επιτρέπουν να συνυπάρχει με άλλους λαούς. Γι’ αυτό άλλωστε βλέπουμε και πολλές διαφορετικές εκδοχές του Ελληνικού πολιτισμού (Ποντιακού, Μικρασιάτικου κ.λπ.).

Η σημερινή καθεστωτική πολιτική επιστήμη δεν αποδέχεται την αναγκαιότητα ενός κοινού πολιτισμού για την ειρηνική συνύπαρξη σε μια κοινωνία, αντιθέτως προσπαθεί να επιβάλλει ως σωστό τον πολυπολιτισμό, βαφτίζοντας αντιδραστικό και αντίθετο προς την πρόοδο όποιον αντιστέκεται. Δεν αντιλαμβάνεται ότι η πρόοδος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την προστασία των κοινωνιών, οι οποίες εν ειρήνη θα μπορέσουν να οδηγηθούν προς την πρόοδο. Γιατί η προστασία των κοινωνιών επιτρέπει την ανάπτυξή τους, ενώ η κοινωνική ανισορροπία φέρνει μόνο οπισθοδρόμιση. Οι καθεστωτικές ιδέες αυτές, είναι απόλυτα σύμφωνες με τον νεοφιλελευθερισμό που θέλει τις κοινωνίες αδύναμες να αντιδράσουν σε οτιδήποτε, ενώ είναι σύμφωνες και την αριστερά η οποία θεωρεί την εθνική συνείδηση άχρηστη και εμπόδιο προς στην εξέλιξη (η άποψη αυτή, εντελώς τυχαία, συμφέρει μόνο τις αγορές).

Ο πολυπολιτισμός, λοιπόν, είναι από την φύση του... αφύσικος. Όσο και να προσπαθούν διάφορες ομάδες να τον επιβάλλουν, οι κοινωνίες θα τον αρνούνται σαν ξένο σώμα. Θα φτάνουν και στα άκρα αν χρειαστεί. Γι’ αυτό υπάρχει ανάγκη για μια πολιτισμική ανασυγκρότιση (ή αλλιώς εκσυγχρονισμός της παραδόσεως), ώστε η Ελληνική κοινωνία να μπορέσει να διαθέτει την αναγκαία συνοχή που χρειάζεται ώστε να μην απολέσει την ελευθερία της υπέρ της διεθνούς ολιγαρχίας η οποία θέλει άβουλα πιόνια για εργατικό δυναμικό. Θα αποτύχει το πείραμα, καθώς είναι αντίθετο προς στην φύση αλλά και στην ελευθερία των κοινωνιών, όμως το ερώτημα είναι αν μέχρι τότε η Ελληνική κοινωνία θα έχει επιβιώσει. Αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε, μένει μόνο να το δούμε...

(ανοίξτε την εικόνα σε νέα καρτέλα για να δείτε το άρθρο σε μεγαλύτερο μέγεθος)