Βυζαντινές Προσωπικότητες: Κωνσταντίνος Ε' ο Κοπρώνυμος

του Μάριου Νοβακόπουλου*

Ο Κωνσταντίνος Ε’, υιός του ιδρυτή της Συριακής (ή Ισαυρικής) δυναστείας Λέοντος Γ’, ήλθε στον κόσμο το 718, το δεύτερο έτος της βασιλείας του πατέρα του και χρονιά απόκρουσης της τελευταίας μουσουλμανικής πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης. Αν πιστεύσουμε τις (καθόλου αντικειμενικές) εικονολατρικές πηγές, αφόδευσε στην κολυμβήθρα όταν βαπτιζόταν και πήρε το σατιρικό προσωνύμιο «κοπρώνυμος» ή «καβαλίνος».  Το 720 ο πατέρας του τον έχρισε συμβασιλέα, θέλοντας να εξασφαλίσει τη διαδοχή και τη σταθερότητα της δυναστείας.  Μεγαλώνοντας, ο Κωνσταντίνος επηρεάστηκε βαθιά από την κρατούσα εικονομαχική τάση και έγινε φανατικός της. Το 740 ο 22χρονος Κωνσταντίνος συμμετείχε στη ρωμαϊκή εκστρατεία που οδήγησε στη συντριβή των μουσουλμάνων εισβολέων στον Ακροηνό της Φρυγίας, μάχη στην οποία διακρίθηκε για τη γενναιότητα του.

Το 741 ο Κωνσταντίνος έγινε «Βασιλεύς των Ρωμαίων». Σύντομα, έρχεται αντιμέτωπος με μια επικίνδυνη ανταρσία. Ενώ βρισκόταν σε εκστρατεία, ο στρατηγός και σύζυγος της αδελφής του Αρτάβασδος στασιάζει και καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη. Το κίνημά του βρίσκει απήχηση λόγω της επίκλησης εικονοφίλων αισθημάτων, αλλά ο Κωνσταντίνος αντεπιτίθεται. Νικάει τον στρατό των στασιαστών στις Σάρδεις, ανακαταλαμβάνει τη Βασιλεύουσα και τιμωρεί βάναυσα τους προδότες (743). Το 746 οι ελλαδικές επαρχίες και η Θράκη σαρώνονται από την πανώλη. Η Βασιλεύουσα ερημώνεται και ο Κωνσταντίνος προβαίνει σε μεταφορές πληθυσμών για να αναζωογονήσει τον πληθυσμό.

Τον ίδιο χρόνο ο αυτοκράτορας ξεκινάει την αντεπίθεση εναντίον του Χαλιφάτου. Το 746 οι ρωμαϊκές στρατιές ανακαταλαμβάνουν την βόρεια Συρία μαζί με τη Γερμανίκεια, γενέτειρα της δυναστείας. Το 747 ο θεματικός στόλος συντρίβει τους Άραβες στην Κύπρο, ανακόπτοντας την μουσουλμανική θαλασσοκρατία. Τα μετέπειτα χρόνια η ρωμαϊκή αντεπίθεση προσανατολίστηκε στην Αρμενία και τη Μεσοποταμία (751-2). Λιγότερο επιτυχημένη ήταν η δυτική πολιτική, αφού οι ιταλικές κτήσεις χάθηκαν χωρίς καμία αντίδραση.

Το 756 οι ευρωπαϊκές επαρχίες δέχονται βουλγαρική επιδρομή. Ο Κωνσταντίνος αντιδρά αστραπιαία, και τις επόμενες δεκαετίες η Βουλγαρία θα σφυροκοπηθεί ανελέητα. Μέσω του Δούναβη και των διαβάσεων του Αίμου, οι ρωμαϊκές δυνάμεις εισέβαλαν στο εχθρικό έδαφος μαζικά. Το 759 στο φρούριο των Μαρκελλών, το 763 στην Αγχίαλο και το 772 στα Λιθοσώρια οι βουλγαρικές δυνάμεις ηττήθηκαν κατά κράτος.

Παρά την ικανή διακυβέρνησή του, ο Κωνσταντίνος παραδόθηκε για αιώνες στη γέενα της ιστοριογραφίας λόγω της εικονομαχικής πολιτικής του. Το 754 συγκάλεσε Σύνοδο στην Ιέρεια όπου επικυρώθηκε η Εικονομαχία, και ακολούθησαν τρομακτικοί διωγμοί κατά των μοναστηριών και των εικονοφίλων. Εικόνες καταστράφηκαν, μοναχοί βασανίστηκαν και θανατώθηκαν, επιφανείς ή ταπεινοί υπήκοοι εξορίστηκαν και φυλακίστηκαν.

Ο Κωνσταντίνος πέθανε το 775 κατά τη διάρκεια εκστρατείας εναντίον της Βουλγαρίας. Παρέδωσε ένα κράτος ισχυρό, μεα οικονομία ανθηρή αλλά και με την κοινωνία καταρρακωμένη από τον θρησκευτικό διχασμό και την βία. Η απόκρουση του αραβικού κινδύνου υπήρξε συνέχεια των σωτηρίων αγώνων του πατέρα του και προοίμιο της μεγάλης αντεπίθεσης του 9-10ου αιώνα, ενώ οι νίκες κατά των Βουλγάρων δεν εξουδετέρωσαν για πολύ τον φιλόδοξο αντίπαλο. Στην δύση, η παποσύνη απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από την Κωνσταντινούπολη και στρεφόταν στην ισχύ των Φράγκων, με καταστροφικές συνέπειες μακροπρόθεσμα.

 *Φοιτητής Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών

Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στη διαδικτυακή έκδοση του περιοδικού "Νέα Πολιτική"

http://neapolitiki.gr/%CE%BA%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CE%B5-%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%BF%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%AC%CF%82-%CE%B5%CF%80%CF%8E%CE%BD%CF%85%CE%BC/