Άρθρο του Σαράντου Καργάκου στην εφημ. Κόντρα, 14/5/16
«Το υπόκωφον ζήτημα»
Έτσι εύστοχα εἶχε ὀνομάσει τὸ ζήτημα τῆς Θράκης σ’ ἕνα βιβλίο του ὁ ἀείμνηστος φίλος Παναγιώτης Φωτέας, λαμπρὸς στοχαστὴς καὶ συγγραφέας, πρῶτος αἱρετὸς νομάρχης Μεσσηνίας, ποὺ γιὰ ἕνα μεγάλο διάστημα εἶχε χρηματίσει καὶ Νομάρχης Κομοτηνῆς καὶ γνώριζε καλὰ τὰ ἐκεῖ. Πᾶνε 30 καὶ πλέον χρόνια ποὺ τὸ «ὑπόκωφον ζήτημα» ἔγινε τόσο βουερὸ σὰν τὶς σάλπιγγες τοῦ Γεδεὼν ποὺ ἔρριξαν τὰ τείχη τῆς Ἱεριχοῦς. Στὴ Θράκη παρατηροῦμε τοὺς Τούρκους μεθοδικὰ νὰ προχωροῦν καὶ τοὺς Ἕλληνες ἀμέθοδα νὰ ὑποχωροῦν. Πληροφορήθηκα ὅτι Μουσουλμάνος δήμαρχος χάλασε τὸν κόσμο, ἐπειδὴ κατὰ τὶς ἑορτὲς τῶν Χριστουγέννων, κάποιο σχολεῖο εἶχε ἑορταστικὸ στολισμὸ, ὄχι ἔντονα προκλητικὸ. ἀπεναντίας πολὺ διακριτικὸ. Ἔχει ἐπέλθει μὲ τὴν ἀπορρόφηση μεγάλου μέρους Πομάκων καὶ Τσιγγάνων (συγγνώμη, Ρομά!) πλήρης πληθυσμιακὴ ἀνατροπή. Ἡ Θράκη κινδυνεύει νὰ ἀφελληνισθεῖ. Εἶναι δύσκολο νὰ ἐπιμένει κανεὶς ἑλληνικὰ, ὅταν κατοικεῖ στὴ Θράκη. Οἱ πολιτικοὶ καὶ πνευματικοὶ μας ταγοὶ θυμίζουν τὸ περιστατικὸ ποὺ ντύνει ποιητικὰ ὁ Κων/νος Καβάφης στὴ «Μάχη τῆς Μαγνησίας»: «Τὶ εἴδους λύπη εἶχαν, σὰν ἔγινε σκουπίδι, ἡ μάνα των Μακεδονία».
Αὐτὸ ποὺ γιὰ τότε εἶχε λεχθεῖ ἀπὸ τὸν ποιητὴ γιὰ τὴν Μακεδονία μπορεῖ νὰ λεχθεῖ σήμερα γιὰ τὴ Θράκη. Συστηματικὰ αὐτὴ ἡ περιοχὴ ἐκχωρεῖται καὶ ὅποιος ἀντιστέκεται περιθωριοποιεῖται. Θὰ περιορισθῶ σὲ μιὰ μόνον ἐπισήμανση: Θυμᾶται κανεὶς ἀναγνώστης κάποιον πρόεδρο δημοκρατίας ἤ πρωθυπουργὸ νὰ πέρασε τὶς μέρες τοῦ Πάσχα ἤ τῶν Χριστουγέννων ἤ νὰ ἔκανε διακοπὲς στὴ Θράκη; Ὅταν ἀρθρογραφοῦσα στὸν «Οἰκονομικὸ» στὰ ἔνδοξα χρόνια τοῦ Γιάννη Μαρίνου καὶ τοῦ Δημήτρη Στεργίου μὲ ἕνα ἄρθρο μου εἶχα προτείνει νὰ ἀναστυλωθοῦν καὶ νὰ γίνουν κατοικήσιμα τὰ ἀνάκτορα τοῦ Ἰωάννη ΣΤ’ Κατακουζηνοῦ καὶ νὰ διαμένει σ’ αὐτὰ ἐπὶ ἕνα χρονικὸ διάστημα ὁ προέδρος τῆς δημοκρατίας, ὁ πρωθυπουργὸς ἤ ἄλλος ἐπίσημος. Ἔτσι γιὰ λόγους συμβολικούς. Ἐγὼ τὸ εἶπα, ἐγὼ τ’ ἄκουσα. Πολὺ κοντὰ στὸ Διδυμότειχο ἔχουν βρεθεῖ ἐκπληκτικὰ ἀρχαιολογικὰ εὑρήματα. Πόσο ἔχουν προβληθεῖ, πόσοι τὰ ἔχουν ἐπισκεφθεῖ; Ἀφήνω τὰ θαυμάσια μουσεῖα τῶν Ἀβδήρων καὶ τῆς Κομοτηνῆς. Στὸ πρῶτο ἔστειλα ὅμιλο κυριῶν, μαθητριῶν μου, ποὺ μὲ πολὺ ψάξιμο τὸ βρῆκαν, ἀλλὰ εἶδαν μόνο τὸν πρῶτο ὄροφο. Ὁ δεύτερος ἦταν κλειστὸς, διότι φύλακας ἦταν μόνο ἕνας. Λυπᾶμαι, ἀλλὰ ἡ ἐπίσημη Ἑλλάδα στὴ Θράκη εἶναι ἀποῦσα. ἡ Τουρκία πανταχοῦ παροῦσα.
Δυστυχῶς καὶ τὸ ὑπόκωφον ζήτημα τῶν Σκοπίων γίνεται τώρα μὲ τὴν ἄφιξη τοῦ τεράστιου ὄγκου προσφύγων πολὺ ἐκρηκτικό. Οἱ Σκοπιανοὶ ἀφοῦ νοσφίθηκαν (=σφετερίστηκαν) τὸ ὄνομα ἀλλὰ καὶ τὴν ἱστορὶα τῆς Μακεδονίας, τώρα γίνονται ἀπειλητικοί. Δὲν ἀποκλείονται σὲ περίπτωση κρίσεως ἤ ρήξεως μὲ τὴ Τουρκία νὰ τοὺς δοῦμε στὰ νῶτα μας. Ἀκόμη καὶ οἱ πρόσφυγες, ποὺ τοὺς σώζουμε ἀπὸ τὸν πνιγμό, τὸν λοιμό καὶ τὸν λιμὸ, τοὺς προσφέρουμε καταφύγιο καὶ πᾶν τὸ δυνατὸν, τοὺς ἀκοῦμε –ἐνῶ βρίσκονται στὴν Μακεδονία– νὰ δηλώνουν στὴν τηλοψία ὅτι θέλουν νὰ πᾶνε στὴν... Μακεδονία! Καὶ κάποιος, ἑλληνικῆς προφανῶς καταγωγῆς ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὸ ὄνομὰ του, ποὺ ἐκπροσωπεῖ κάποιον «βαρῶνο» τῆς Εὐρωπαϊκῆς Συμμορίας, κάνοντας δηλώσεις, ἐξ ὀνόματος τοῦ ἀφεντικοῦ του, τὴν 1η Μαρτίου ἀνέφερε τὸ ὄνομα Μακεδονία. Τὸ FYROM –καὶ τὸ εἶχα γράψει τότε ποὺ ἐπινοήθηκε– θὰ χρησιμοποιηθεῖ σὰν χαρτί... ὑγείας.
Στὴν Ἀλβανία οἱ Τσιάμηδες ἔχουν ἀποθρασυνθεῖ, ὁ Ράμα μὲ κάποια τεχνάσματα βάζει ράμμα σὲ κάθε ἑλληνικὴ φωνὴ καὶ ἡ περιδεὴς Ἑλλὰς δὲν τολμᾶ νὰ ἐλέγξει φορολογικὰ τὶς κομπανίες τῶν Ἀλβανῶν ποὺ ἔρχονται ἐποχιακὰ καὶ δουλεύουν στὰ χωράφια. Καὶ κονομᾶνε οὐκ ὀλίγα. Ὅσο γιὰ τὴ Βουλγαρία δὲν χρειάζεται νὰ κάνει τίποτε γιὰ νὰ μᾶς κατακτήσει. Τῆς ἀρκεῖ νὰ μᾶς ἀπορροφήσει. Ἤδη ἔχει ἀποσπάσει, χάρη στὴ χαμηλὴ φορολογία, 12.000 έπιχειρήσεις. Καὶ ἡ κυβέρνηση προσπαθεῖ νὰ ὀρθοποδήσει μὲ τὴ φορολόγηση τῶν συνταξιούχων! Εἶναι κακὴ ἡ πολιτικὴ τοῦ κάνοντας καὶ μὴ βλέποντας, ἀλλὰ πιὸ κακὴ εἶναι ἡ πολιτικὴ τὸ νὰ βλέπεις καὶ νὰ μὴν κάνεις τίποτε γιὰ νὰ τὸ ἀποτρέψεις, ἄν βέβαια πρόκειται περὶ κακοῦ. Καὶ τὰ κακὰ μᾶς ζώνουν ἀπὸ παντοῦ, ὅπως τὰ φίδια ποὺ ἔπνιξαν τὸν Λαοκόοντα καὶ τὰ παιδιά του.
Πρώτων, οι μουσουλμάνοι της μειονότητας είναι περίπου 140-150.000. Από αυτούς οι 120.000 ζουν στη Δυτική Θράκη και οι υπόλοιποι 30.000 στη Γερμανία και στην υπόλοιπη Ελλάδα, κυρίως στην Αθήνα (π.χ. στο Γκάζι), στον θεσσαλικό κάμπο, αλλά και αλλού. Υπάρχουν επίσης 46.000 Τούρκοι από τη Δυτική Θράκη, από τους οποίους αφαιρέθηκε η ελληνική υπηκοότητα με το γνωστό άρθρο 19 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, και ζουν στην Τουρκία, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη (Μπουγιούκ Τσέκμετζε, Ζεϊτίν Μπουρνού κ.α.) και στην Προύσα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεύτερον, το 1923 οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης δεν ήταν 8.000, όπως γράφουν ορισμένες ιστοσελίδες, αλλά περίπου 112.000, και δεν ήταν το 30% του πληθυσμού της Δυτικής Θράκης όπως είναι σήμερα, αλλά η πλειοψηφία. Οι υπόλοιποι κάτοικοι της Δ.Θράκης ήταν Έλληνες, και λίγοι Βούλγαροι και Εβραίοι. Αργότερα εγκατέστησαν στην περιοχή 200.000 χιλιάδες περίπου Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και από την Ανατολική Θράκη, Αρμένιους, Εβραίους, Πόντιους από τον Καύκασο κ.α.
Τρίτον, λένε ότι το όνομα Πομάκος προέρχεται από την ελληνική λέξη “ιππομάχος”, πράγμα που δεν ισχύει. Γιατί δεν ισχύει; Η λέξη ‘Πομάκος’ δεν είναι αρχαία λέξη, δεν είναι αρχαίο όνομα/χαρακτηρισμός, και προέρχεται από το βουλγαρικό ρήμα “Πομάγκαμ” (βοηθάω) με την τουρκική κατάληξη ‘ακ’. Δεν γνωρίζω αν το ρήμα ‘πομάγκαμ’ της βουλγαρικής είναι δάνειο από την ελληνική γλώσσα (από τη λέξη ‘ιππομάχος’) αλλά πάντως και οι ίδιοι οι Πομάκοι της Δυτικής Θράκης, τουλάχιστον οι περισσότεροι, αποκαλούν τους εαυτούς τους: “Pomak Türkleri” (Πομακότουρκοι), δηλαδή Τούρκοι με το όνομα ‘Πομάκ’ να έχει μία προσδιοριστική/εθνοτική και όχι εθνική έννοια. Είναι δηλαδή για τους Τούρκους το "Πομάκος" μία υποταυτότητα, όπως είναι για τους Έλληνες το "Βλάχος", το "Αρβανίτης" κ.α. Σε αυτούς που τους ενοχλεί το “Pomak Türkleri” (Πομακότουρκοι), να θυμηθούν ότι και οι Έλληνες χρησιμοποιούν αντίστοιχους χαρακτηρισμούς, όπως π.χ. "Ελληνόβλαχοι" για τους Βλάχους που έχουν υιοθετήσει την ελληνική κουλτούρα και συνείδηση, ή "Τουρκαλβανοί" όταν αναφέρονται (ή αναφέρονταν) στους Αλβανούς που είχαν ασπαστεί το Ισλάμ, κ.τ.λ.
Τέταρτον, οι Τσιγγάνοι αποκαλούνται στην Ελλάδα ως “Έλληνες Τσιγγάνοι”, ενώ δεν είναι Έλληνες (η καταγωγή τους είναι απ' την Ινδία). Γιατί λοιπόν οι Ρομά της Δυτικής Θράκης που είναι μουσουλμάνοι, και πολλοί από αυτούς Τουρκόφωνοι, να μην αποκαλούνται ως “Τούρκοι Τσιγγάνοι”; Εφόσον οι περισσότεροι έχουν υιοθετήσει την τουρκική κουλτούρα, και πολλοί από αυτούς, αν όχι όλοι, έχουν αφομοιωθεί από τους Τούρκους.
Λέτε ότι η Συνθήκη της Λωζάννης δεν αναγνωρίζει τουρκική μειονότητα. Σωστά. Όμως δεν αναγνωρίζει ούτε Πομάκους ούτε Τσιγγάνους. Υπάρχει αναφορά περί Πομάκων στη Συνθήκη της Λωζάννης; Η οποία να σημειωθεί ότι υπογράφηκε πριν 93 χρόνια, χωρίς φυσικά να ερωτηθούν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (οι απλοί πολίτες). Οι άνθρωποι αυτοί στην πλειοψηφία τους έχουν ενταχθεί στην τουρκική κουλτούρα/ταυτότητα, έχουν τουρκική εθνική συνείδηση και εσείς δεν μπορείτε να το αρνηθείτε. Είναι φιλήσυχοι άνθρωποι και συνήθως δεν προκαλούν προβλήματα, ούτε έχουν πρόθεση να δημιουργήσουν τριβές με τους χριστιανούς συμπολίτες τους. Όμως, θα πρέπει να ξέρετε ότι άλλο είναι το "Έλληνας" και άλλο το "Έλληνας πολίτης" (ή Έλληνας υπήκοος). Έλληνας πολίτης θα μπορούσε να είναι κάποιος οποιασδήποτε καταγωγής. Εγώ π.χ. θα μπορούσα να πάρω την κινεζική υπηκοότητα αλλά αυτό δεν θα με μετέτρεπε αυτόματα σε σχιστομάτη. Αν έπαιρνα την υπηκοότητα του Κονγκό, αυτό αυτομάτως δεν θα με μετέτρεπε σε Ζουλού, αν έπαιρνα την Κενυάτική υπηκοότητα, δεν θα μετατρεπόμουν αυτομάτως σε Μασάι (μία φυλή νέγρων). Οι άνθρωποι αυτοί είναι Έλληνες πολίτες, αλλά όχι Έλληνες.
Οι Πομάκοι που συντάσσονται με τον ελληνικό εθνικισμό είναι μία μειοψηφία. Θα έλεγα ότι δεν είναι ούτε το 10% των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης. Επιπλέον, ας δούμε και κάτι ακόμα. Όλοι οι μειονοτικοί της Δυτικής Θράκης (σε ποσοστό 90%) στις ευρωεκλογές του 2014 ψήφισαν το κόμμα D.E.B. που εκφράζει την τουρκική ταυτότητα. Στις επόμενες εθνικές εκλογές (το 2015) ο Πομάκος υποψήφιος του κόμματος ΑΝ.ΕΛ., Μεχμέτ Αλή Ιρφάν, που δηλώνει Έλληνας Πομάκος και είναι ομοϊδεάτης του κύριου Καραχότζα, δεν πήρε παρά μόνο λίγες εκατοντάδες ψήφους.
ΔιαγραφήΟι Τούρκοι Δυτικής Θράκης, ζoυv στην Ελλάδα, εντός των συνόρων της Δυτικής Θράκης, και κατά την ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, έμειναν έξω από την υποχρεωτική μετακίνηση. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία 130.000 μουσουλμάνοι - οι περισσότεροι από αυτούς Τούρκοι - ζουν στη Θράκη.
Οι ρίζες των Τούρκων της Δυτικής Θράκης είναι από την περιοχή της Ανατολίας/Μικράς Ασίας, και κυρίως από τους Ογούζους Τούρκους (Oğuz Türkleri). Η οθωμανική κατάκτηση της Θράκης άρχισε το 1352 μ.Χ., και συνεχίστηκε κατά τα έτη 1357-1359 μ.Χ. εντατικά. Στα έγγραφα που αφορούν το έτος 1360, από τους οικισμούς και τα χωριά με τουρκικές ονομασίες στην περιοχή, φαίνεται να είναι εγκατεστημένοι σε πολλά χωριά και αγροκτήματα. Να πούμε εδώ ότι είχε ήδη προηγηθεί η μετανάστευση στην περιοχή Τούρκων από τα σελτζουκικά τουρκικά εμιράτα της δυτικής Μικράς Ασίας (από τα εμιράτα του Καρεσί και του Σαρουχάν), Τσεπνίδων Τούρκων που οι περισσότεροι ήταν Μπεκτασίδες, μουσουλμάνων από το Χορασάν (περιοχή ανατολικού Ιράν και Αφγανιστάν), κ.α. Επίσης, στην Οθωμανική περίοδο μετανάστευσαν στην περιοχή - σε μικρούς όμως αριθμούς - Αλβανοί μουσουλμάνοι, Τουρκοκρητικοί, Τσερκέζοι, Κούρδοι, κ.α. Το 1951 υπογράφηκε το πρώτο Μορφωτικό Πρωτόκολλο, με το οποίο δεχόταν η ελληνική κυβέρνηση να διδάσκονται την τουρκική γλώσσα ως μητρική γλώσσα οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης στα μειονοτικά σχολεία.
Το 1954 ψηφίστηκε ο νόμος 3065. Ο νόμος 3065/1954 (ΦΕΚ Α’ 239, 9.10.1954) ήταν ο πρώτος νόμος που ρύθμιζε τα θέματα της μειονοτικής εκπαίδευσης, και καταργήθηκε το 1979. Στον Νόμο αυτόν η Ελλάδα αναγνωρίζει τα σχολεία της μειονότητας ως Τουρκικά. Μάλιστα υπάρχουν σχετικές φωτογραφίες με τις ταμπέλες των που ήταν αναρτημένες στα μειονοτικά σχολεία, τα οποία αναφέρονταν ως "τουρκικά". Η αλλαγή του χαρακτηρισμού από Τουρκικά σε Μουσουλμανικά ή Μειονοτικά (Μ/ΚΑ) θεσπίστηκε τον Μάρτιο του 1972 κατά την διάρκεια της Χούντας. Επίσης το Πρωτόκολλο του 1968 επιβεβαίωνε το Πρωτόκολλο του 1951 και τον νόμο του 1954. (Hugh Poulton, Suha Taji-Farouki (1997). Muslim Identity and the Balkan State. United Kingdom: C. Hurst & Co, σελ. 85. και Stefanos, Stavros (1997). «Cultural Rights for National Minorities: Covering the Defict in the Protection Provided by the European Convention on Human Rights». IALS Bulletin 25: 9.)
Αξίζει εδώ να πούμε ότι το 1936 δημιουργήθηκαν οι Eπιτηρούμενες Zώνες, από την ορεινή Θράκη μέχρι την Ήπειρο. Οι περιοχές κατοικίας των Πομάκων έγιναν απαγορευμένες και ελεγχόμενες με μπάρες. Για την είσοδο στις περιοχές αυτές χρειαζόταν ειδική άδεια από την αστυνομία. Οι Επιτηρούμενες Ζώνες καταργήθηκαν στις 17/11/1995 από τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης Γεράσιμο Αρσένη.
Οι Πομάκοι απομονώθηκαν από το ελληνικό κράτος. Για χρόνια ένας μουσουλμάνος της Δυτικής Θράκης - και ιδιαίτερα αυτών από τα ορεινά χωριά - δεν μπορούσαν να βγάλουν άδεια οδήγησης, άδεια άσκησης επαγγέλματος, άδεια επισκευής σπιτιών, κ.α. Και να κάνω ένα ρητορικό ερώτημα. Πολλοί δεν το γνωρίζουν αλλά γιατί όταν κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο εισέβαλαν οι Βούλγαροι στο χωριό Δημάριο (ορεινή Ξάνθη) οι ντόπιοι Πομάκοι, που ομιλούσαν μία βουλγαρική διάλεκτο, δήλωναν στους Βούλγαρους με πείσμα ότι: "Εμείς είμαστε Τούρκοι! Εμείς δεν είμαστε Βούλγαροι!"
Οι Πομάκοι προέρχονται φυλετικά από μία μείξη ντόπιων προσλαβικών πληθυσμών με Τσεπνίδες Τούρκους, οι οποίοι ήρθαν στη Δυτ. Θράκη τον 11ο αιώνα μ.Χ., διά μέσου του Πόντου (δηλαδή των βόρειων ακτών της Μικράς Ασίας). Κατά πάσα πιθανότητα οι πρόγονοι τους αναμίχθηκαν με Πετσενέγους και Κουμάνους (τουρκικές φυλές που έφτασαν στην περιοχή τον 5ο-6ο αιώνα μ.Χ.), και δεν είναι όλοι "γαλανομάτες και ξανθοί" όπως αρέσκονται να λένε οι Έλληνες, αλλά μια μειοψηφία τους (όχι ότι αυτό έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία).
ΔιαγραφήΌπως είπα, "Πομάκος" σημαίνει "βοηθός" και Πομάκοι ήταν εκείνοι οι μουσουλμάνοι που βοήθησαν τα Οθωμανικά στρατεύματα να κατασβήσουν την εξέγερση των Βουλγάρων του Μπατάκ το 1876 μ.Χ., ενώ κατά τη διάρκεια των Ρωσσοτουρκικών πολέμων οι Πομάκοι ήταν στο πλευρό των Τούρκων. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι στη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων μουσουλμάνοι από τα βόρεια της Βουλγαρίας μετανάστευσαν σε πιο νότιες περιοχές.
Το όνομα 'Πομάκος' δεν είναι αρχαίο όνομα, δεν έχει σχέση με τη λέξη 'ιππόμαχος' ή με τη λέξη 'πότης' κ.α. Η ονομασία «Πομάκοι», καταγράφεται για πρώτη φορά από το Γάλλο Ami Boué (1840) σε περιοδεία του στα Βαλκάνια το 1839, αρχίζει να χρησιμοποιείται ευρύτερα στις Οθωμανικές πηγές μετά το Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο του 1877-78 μ.Χ. Είτε λοιπόν το "Πομάκος" προέρχεται από το "πομάγκαμ" ("βοηθάω" στα βουλγάρικα) είτε αποτελεί παραφθορά του "μομάκ" (παλικάρι) κ.α. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν και την εκδοχή ότι το "Πομάκ" είναι παραφθορά του 'ποτουρνάκ' (αυτός που εκτουρκίστηκε).
Από τους Έλληνες υποστηρίζεται ότι φυλετικά οι Πομάκοι είναι απόγονοι των αρχαίων Αγριάνων, επειδή η περιοχή τους - και συγκεκριμένα η βόρεια Θράκη και η Πελαγονία - ονομάζονταν Αχριδώ, λέξη που τη συσχετίζουν με το όνομα των αρχαίων Αγριάνων. Στην πραγματικότητα οι Αγριάνες κατοικούσαν στο κέντρο της Βαλκανικής, στα βόρεια των Παιόνων, και όχι στη Ροδόπη (όπου κατοικούσαν οι Βήσσοι, οι Οδρύσσες, κ.α.)
ΔιαγραφήΗ Αχριδώ βρισκόταν στην Ροδόπη και αποτελούσε από τμήμα του Θέματος Φιλιππούπολης. Το Θέμα Φιλιππούπολης, Μόρας, Βερόης και Αχριδώς, ήταν διοικητική διαίρεση, της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με πρωτεύουσα τη Φιλιππούπολη κατά τον 12ο αιώνα. Αναφέρεται και το 1198 σε χρυσόβουλο του Αλέξιου Β΄ Κομνηνού σαν Θέμα Φιλιππούπολης, Μόρας, Βερόης και Αχριδώς. Πιθανότατα δημιουργήθηκε με την ένωση των Θεμάτων Φιλιππούπολης και Βερόης και τις περιφέρειες των φρουρίων της Μόρας και της Αχριδώς. Κατά πάσα πιθανότητα όμως το όνομα "Αχριδώ" έχει κοινή προέλευση με το όνομα της πόλης Αχρίδα (ή Οχρίδα). Στα σλαβικά το όνομα της πόλης γράφεται 'Охрид' (рид σημαίνει λόφος) και προέρχεται από το на ридот που σημαίνει επί του λόφου, πάνω στον λόφο. Η Οχρίδα είναι κτισμένη αμφιθεατρικά πάνω σε έναν λόφο, στις ακτές της λίμνης. Δηλαδή πιθανότατα το όνομα "Αχριδώ" είναι σλαβικής προέλευσης και δεν σχετίζεται με τους αρχαίους Αγριάνες.
Επίσης, λέγεται ότι το Αχρέν ή αχράν (ή στα ελληνικά 'Αχριάνες'), ονομασία που χρησιμοποιούσαν οι Πομάκοι για τους εαυτούς τους παλαιότερα, προέρχεται είτε από το σλαβικό ohreyan (άξεστοι) είτε από την οθωμανική λέξη ahir - προέρχεται από τα αραβικά - που σημαίνει ο τελευταίος (στον πληθυντικό ahiriyan), δηλαδή αυτοί που ασπάστηκαν το Ισλάμ τελευταία.
Τον 16ο αιώνα ο Εβλιγιά Τσελεμπί έγραφε ότι: «οι Αχριγιάν ήταν εξισλαμισμένοι χριστιανοί...» Επίσης, και ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ, είναι ότι ο Εβλιγιά Τσελεμπί επίσης είπε ότι: «Αχριγιάν υπήρχαν στη Βόρεια Θράκη, στον Τύρναβο της Θεσσαλίας και στην Πελοπόννησο». Δηλαδή άτομα που εξισλαμίστηκαν υπήρχαν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Δηλαδή ΔΕΝ ΣΥΝΔΕΟΤΑΙ οι Ahiriyan/Αχριάνες με τους αρχαίους Αγριάνες. Άλλωστε το "ahiriyan" είχε θρησκευτική - και ΌΧΙ ΕΘΝΟΦΥΛΕΤΙΚΗ - έννοια ήδη από τον 15ο αιώνα, όπου οι μουσουλμάνοι αποκαλούσαν έτσι (υποτιμητικά) τους αιρετικούς Μπεκτασίδες: Αχιριγιάν/Αχριάνες, αυτοί που άφησαν τη θρησκεία, αυτοί που αποστάτησαν. «Αχριγιάν υπήρχαν στη Βόρεια Θράκη, στον Τύρναβο της Θεσσαλίας και στην Πελοπόννησο». Δεν υπάρχει λοιπόν σύνδεση του ονόματος Αγριάνες με τους Πομάκους.
Δεν υπάρχει κάποια απόδειξη που να πιστοποιεί τον συσχετισμό των Πομάκων με τους Αγριάνες. Οι Αγριάνες ή Αγράϊοι ή Αγριεΐς ή Αγραίοι ήταν παιονικό φύλο που κατοικούσε στην πάνω κοιλάδα του Στρυμόνα, μεταξύ Αίμου και Ροδόπης, όμως από τον 3ο αι π.Χ. και μετά δεν έχουμε ιστορικές μαρτυρίες για τους Αγριάνες. Από την άλλη, στα χρόνια του Βυζαντίου ο χώρος της Θράκης δέχθηκε τις επιδρομές πολλών και διάφορων φύλων, όπως Γότθοι, Ούννοι, Σκλαβηνοί, Άβαροι, Σλάβοι, Βούλγαροι, και αργότερα Ούζων, Κουμάνων, Αβάρων, Πετσενέγων, κ.α. Επίσης, κατά καιρούς διάφοροι πληθυσμοί μεταφέρθηκαν στην Θράκη, όπως για παράδειγμα ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής (969-976), μετέφερε Παυλικιανούς από τη Μικρά Ασία στην περιοχή της Φιλιππούπολης - ο παυλικιανισμός ήταν αίρεση - ενώ την ίδια εποχή εμφανίσθηκε στη Βουλγαρία η αίρεση του Βογομιλισμού. Είναι πολύ αμφίβολη μία απευθείας καταγωγή των Πομάκων από τους αρχαίους Αγριάνες λοιπόν, για να μην πούμε σχεδόν αδύνατη.
Επίσης, στην Ξάνθη υπάρχει μία συνοικία με το όνομα Aren ή Ahren mahallesi. Η ονομασία αυτή προέρχεται από το Ahιryan, δηλαδή η περιοχή με τα αχούρια. Στην περιοχή υπήρχαν στάβλοι (αχούρια), όπου διανυκτέρευαν με τα ζώα τους οι κάτοικοι που έρχονταν στην πόλη απ' τα βουνά, και δεν είχαν που να μείνουν. Δεν υπάρχει λοιπόν σύνδεση του Ahιryan, Αχρέν, Αρέν, κ.α., με το Αγριάνες.