Η Χριστιανική Ανθρωπογεωγραφία του 21ου Αιώνα: από το Βορρά στο Νότο

Πολιτιστικές μακροδομές: Γενικές παρατηρήσεις για την μετακίνηση του κέντρου βάρους της χριστιανικής ανθρωπογεωγραφίας προς τον Παγκόσμιο Νότο.

Του Δημήτρη Πεπόνη,

Εισαγωγή

Το κέντρο βάρους του χριστιανισμού, από το 1900 και ύστερα, σταδιακά μετακινείται προς εξωευρωπαϊκούς χώρους. Πλέον βρίσκεται στον Παγκόσμιο Νότο. Συγκεκριμένα μεταξύ Λατινικής Αμερικής και -Κεντρικής και Νότιας- Αφρικής (South-South του Νότιου Ατλαντικού). Ορισμένοι μπορεί να υποτιμούν το ζήτημα. Οι συνέπειες της συγκεκριμένης εξέλιξης, όμως, είναι απτές και «ρεαλιστικότατες» στο πλαίσιο εξέτασης των Μακροδομών και του Πλανητικού Μετασχηματισμού.


Πριν από έναν αιώνα, το 80% περίπου των Χριστιανών ζούσαν στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Το 2005, το ποσοστό αυτό είχε πέσει κάτω από το 40%. Αντίθετα τα ποσοστά των Χριστιανών εκτοξεύθηκαν στον Παγκόσμιο Νότο. Στις μέρες μας, οι ΛατινοΑμερικάνοι, οι Αφρικανοί και οι ΆπωΑσιάτες είναι πιο χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι του Χριστιανισμού από τους Ευρωπαίους (κυρίως δυτικούς και βόρειους) και τους ΒορειοΑμερικανούς. Το 1900, από τις πρώτες δέκα χριστιανικές χώρες, οι εννέα ήταν «δυτικές» - εξαίρεση αποτελούσε η Βραζιλία. Το 2005, είχαν απομείνει μόλις τρεις «δυτικές» χώρες. Οι Η.Π.Α, η Ρωσία και η Γερμανία (εφόσον, όμως, οι «δυτικοί» δεν θεωρούν τη Ρωσία «δυτική», θα πρέπει μιλήσουμε για δύο χώρες, και μάλιστα για δύο προτεσταντικές, κατά βάση, χώρες. Η μια λουθηρανίζουσα και η άλλη καλβινίζουσα). Πιο συγκεκριμένα.

Το 1900, οι δέκα πρώτες χριστιανικές χώρες, με βάση τον πληθυσμό τους, ήταν οι εξής: Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία, Ουκρανία, Πολωνία, Ισπανία και τέλος, Βραζιλία. Το 2005, οι πρώτες δέκα χώρες ήταν οι εξής: Ηνωμένες Πολιτείες, Βραζιλία, Μεξικό, Κίνα, Ρωσία, Φιλιππίνες, Γερμανία, Νιγηρία, Ινδία, Κονγκό-Ζαΐρ.

Θυμίζω πως ανάμεσα στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, η ευρωπαϊκή ήπειρος άγγιξε την οικονομική και δημογραφική της κορύφωση. Γύρω στο 1900, η Ευρώπη αποτελούσε περίπου το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού (για τα σημερινά μεγέθη: Μακροδομές).

Γενικές παρατηρήσεις σε αδρές γραμμές

Στην αμερικανική ήπειρο έχουμε στο Βορρά τις κατά βάση προτεσταντικές (για πόσο ακόμα;) Η.Π.Α και στο Νότο την κατά βάση ρωμαιοκαθολική Βραζιλία. Εάν συνυπολογίσουμε, όμως, πως και το συνορεύον με τις Η.Π.Α, Μεξικό, βρίσκεται στις πρώτες δέκα χριστιανικές χώρες είναι εμφανές πως η ισορροπία δυνάμεων στην αμερικανική ήπειρο, κινείται σαφώς υπέρ του -κατάλληλα προσαρμοσμένου στην αυτόχθονη κουλτούρα- ρωμαιοκαθολικισμού. Κάτι που σημαίνει πως ο προτεσταντισμός, ο οποίος έχει τόσο ευρωπαικό πρωτογενές όσο και αφροαμερικανικό δευτερογενές ανθρωπολογικό υπόστρωμα, θα οδηγηθεί σε παραχωρήσεις προς τους λατινοαμερικάνικους ιθαγενείς πληθυσμούς.

Την Ινδία και τη Νιγηρία, τις συναντάμε τόσο στις πρώτες δέκα χριστιανικές όσο και στις πρώτες δέκα μουσουλμανικές χώρες (οι μουσουλμάνοι είναι απείρως περισσότεροι στην Ινδία από ότι οι χριστιανοί, και πάλι όμως, η Ινδία έχει περισσότερους χριστιανούς από τις πιο πολλές ευρωπαϊκές χώρες). Οι δύο αυτές χώρες, πέρα από αισθητήρες εξελίξεων λοιπόν, θα είναι και εξαιρετικά σημαντικά πεδία διαλόγου/αντιπαράθεσης/σύνθεσης που θα διαμορφωθούν και από τα γεωγραφικά, φυλετικά (tribal), κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά τους δεδομένα, στοιχεία και υποστρώματα. Οι δύο αυτές μη αραβικές και μη σημιτικές χώρες οριοθετούν την νοτιοανατολική και νοτιοδυτική χερσαία γεωγραφία του Ισλάμ. Το Ισλάμ στο εσωτερικό του έχει πολλούς κόσμους, σιιτικούς, σουνιτικούς, μη αραβικούς, τουρκόφωνους, νοτιοασιατικούς, αφρικανικούς κ.λπ.

Η Κίνα βρίσκεται στην τέταρτη θέση με περίπου 100 εκατομμύρια χριστιανούς στα εδάφη της. Προσπαθεί να «εθνικοποιήσει» τον χριστιανισμό της, γιατί ως γνωστόν, την περίοδο της αποικιοκρατίας, οι χριστιανικοί πληθυσμοί -και όχι μόνον αυτοί- εργαλειοποίηθηκαν από τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις (η Νότιος Κορέα, σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό της, έχει μεγάλο ποσοστό χριστιανών - «δυτικών» εννοείται, δηλαδή προτεσταντών και ρωμαιοκαθολικών). Ο φόβος είναι πως οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιήσουν τμήματα των προτεσταντικών πληθυσμιακών συνόλων προς «εκδημοκρατισμό» της Κίνας.

Στον προηγούμενο χάρτη αποτυπώνονται οι πρώτες δέκα χριστιανικές χώρες, το 2005. Αυτό που παρατηρούμε, είναι πως ο χριστιανισμός, ως αισθητήρας και ως αποτύπωση των παγκόσμιων εξελίξεων, βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης από ότι τα δυτικοευρωκεντρικά προοδευτικά σχήματα -αγγλοσαξονικής λιμπεραλιστικής- «παγκοσμιοποίησης» τύπου Fukuyama (Τέλος της Ιστορίας) τα οποία -αποδέχονται σε μεγάλο βαθμό με παραλλαγμένα περιεχόμενα και οι μαρξιστές- και τοποθετούν στο κέντρο τις Η.Π.Α ή τον ΕυρωΑτλαντικό χώρο («Δύση») και ιεραρχούν ή περιφερειοποιούν τον υπόλοιπο πλανήτη σε σχέση με αυτό το κέντρο (οδηγούμενα μέσω διπολικών ή τριπολικών σχημάτων σε προοδευτικά ιστορικά εξελικτικά στάδια: Είναι μια αντίληψη αυτονόητη, εφ' όσον εκκινεί κανείς από την επιδίωξη να δείξει ότι υπάρχει «ένας και μόνο» πολιτισμός. Ο «δυτικός» έτσι πολιτισμός αντεπαρατέθη προς όλους τους άλλους, με σκοπό όχι την ερευνητική σύγκριση αλλά απλώς την αγνόηση τους... Για την κύρια «ιδεολογική» διαμάχη των καιρών μας).

"Σήμερα η Ευρώπη αποτελεί πολιτιστικώς νησίδα, η οποία αντιμετωπίζει όλους τους άλλους πολιτισμούς ως είδος πειρατών. Αλλά αυτό δεν είναι τυχαίο. Οδεύοντας κανείς τον δρόμο της δυτικοευρωπαϊκής ιστοριογραφίας, αντιμετωπίζει φως όσο δεν εξέρχεται των κατά προσέγγιση γεωγραφικών ορίων της δυτικής Ευρώπης. Από εκεί και πέρα το σκοτάδι έρχεται απότομα, διότι ακριβώς σκοπός της ιστοριογραφικής ασκήσεως είναι να κατοχυρώση το υπάρχον ως έστι και κυρίως να επιβεβαιώση την «γραμμική» περί ιστορίας αντίληψη, που αποτελεί εγγύηση διατηρήσεως του υπάρχοντος χωρίς μεταβολή και, κυρίως, χωρίς «έξωθεν» επηρεασμούς. Με διάφορες «κοινωνιολογικές προσεγγίσεις» των άλλων πολιτισμών (A. Comte, Hegel, Μαρξ, E. Durkheim, Βέμπερ, Γκομπινώ - II) και με κατασκευές «συνθημάτων» γι' αυτούς, σκοπούμενο πάντα ήταν να δοθεί στον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό πολιτιστική ανα τον κόσμο αποστολή, πράγμα που στον ιδεολογικό τομέα ήταν ακριβώς αντίστοιχο με τα αξιώματα του φιλελευθερισμού περί «διεθνούς κατανομής εργασίας» και «διεθνούς οικονομικής συνεργασίας», των οποίων το πρακτικό νόημα ήταν να καταργηθεί η όποια αυτοδυναμία των άλλων πολιτισμών, για να «ενσωματωθούν» οι οικονομίες τους στον προγραμματισμό της δυτικόευρωπαϊκής παραγωγής... όχι οι πρώτες ύλες, αλλά η συρρίκνωση των άλλων πολιτισμών υπήρξε η προϋπόθεση συγκεντρώσεως του κεφαλαίου της βιομηχανικής παραγωγής. Η προβληματική των σχέσεων «Ευρώπης» - Μεσογείου"

Μέχρι το 2030, στις πρώτες δέκα χριστιανικές χώρες, θα υπάρχει μια μόλις «δυτική» ή «βόρεια»: Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (τι είδους «χριστιανισμός» θα είναι αυτός είναι άλλο ζήτημα). Το 1980, η κυρίαρχη χριστιανική γλώσσα ήταν τα Ισπανικά, με την Κινεζική, την Ινδική και την Σουαχίλι να αποκτούν όλο και μεγαλύτερο γλωσσικό μερίδιο και βαρύτητα για την χριστιανική ανθρωπογεωγραφία (η οποία αποτελεί πάνω από το 30% του πληθυσμού του πλανήτη).

Για περαιτέρω ιχνηλάτηση και πληρέστερη προοπτική:
- Μακροδομές
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/search/label/Μακροδομές

- Παγκόσμιες πληθυσμιακές εξελίξεις και «Δύση».
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/05/blog-post_9.html

- Τρία σχόλια για τον πλανητικό μετασχηματισμό: Περί «Δύσεως», πολυπληθέστερων χωρών και μεγεθών αστικοποίησης.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/05/blog-post_96.html

- Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) και Πλανητικός Μετασχηματισμός.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/04/asian-infrastructure-investment-bank_4.html

- II) Ανατολική Ασία, Βόρεια Αμερική και Ευρώπη. Μεγέθη και στοιχεία με βάση την οικονομική, πολιτική και ιστορική Γεωγραφία. I) Εξέλιξη ανεπτυγμένων οικονομιών (G7) και αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομίων της Ασίας (Emerging and developing Asia) από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα. Με αφορμή τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Aσιατική Επενδυτική Τράπεζα Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank - AIIB).
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/03/ii-i-g7-emerging-and-developing-asia.html

- I. Άνοδος και πτώση αυτοκρατοριών. Η.Π.Α - Κίνα - Ρωσία - Η.Β (1820-2020) II. Ασία - Β. Αμερική - Ε.Ε (1950-2020). GDP based (PPP) share of world total (%). Πλανητικός μετασχηματισμός.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/03/i-1820-2020-ii-1950-2020-gdp-based-ppp.html

- Παγκόσμια, δυτικά και ευρωπαϊκά οικονομικά και πληθυσμιακά μεγέθη κατά τον πλανητικό μετασχηματισμό.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/03/blog-post_80.html

- There's nothing you can do, to stop it from happening.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2014/10/theres-nothing-you-can-do-to-stop-it.html

- Τέσσερις Μεγα-Τάσεις που θα καθορίσουν τον 21ο αιώνα.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/05/20-21.html

- Κίνα, Ανατολική Μεσόγειος και Φιλελεύθερη Τάξη σε έναν ΜεταΔυτικό Κόσμο - μέρος α´: I) The Future of the International Liberal Order II) China’s Increasing Role in the Mediterranean III) NATO Should Adapt Geographic Division of Labor, Work with China in Mediterranean και IV) Επιλογικές Επισημάνσεις.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/02/i-future-of-international-liberal-order.html

- Ο Ατλαντικός Ωκεανός στις αρχές του 21ου αιώνα - μέρος α´.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/04/21.html

- Δυτικο(ευρω)κεντρικός επαρχιωτισμός και Κίνα. Μια σύντομη εισαγωγική αναφορά.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2014/09/blog-post_60.html

- Στοιχεία και μεγέθη συντομο/τηλεγραφικής νοοτροπίας και λογικής για τον Πλανητικό Μετασχηματισμό.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/06/blog-post_12.html

- Πέρα από τα -ευρωζωνικά- δένδρα. Επαναφορά στο -πλανητικό- δάσος. Πλανητικός μετασχηματισμός και Μακροδομές.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/07/blog-post_31.html

- Από το ευρωκεντρικό πολυπολικό στο εξωευρωπαϊκό διπολικό σύστημα. Ιστορική αναδρομή και επιπτώσεις για τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη και την Ε.Ε.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/08/blog-post_6.html

- Γιατί επικράτησαν οι «φιλελεύθερες δημοκρατίες» στον 20ο αιώνα και τέσσερις Μεγα-Τάσεις που θα καθορίσουν τον 21ο αιώνα.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/05/20-21.html

- Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία. Ένας ιστορικός κύκλος.
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2015/05/blog-post_8.html

Αναδημοσίευση από Κοσμοϊδιογλωσσία