Οι Ετρούσκοι βασιλείς Τάρχων & Μεζέντιος και η Αινειάδα

του Νικολάου Π. Παππά, Πολιτικού Επιστήμονος

Ο Τάρχων είναι ένα από τα σημαντικότερα ονόματα της ετρουσκικής ιστορίας. Οι γνώσεις μας για τους Ετρούσκους είναι ελάχιστες. Τα πρόσωπα και η ιστορία χάνονται μέσα στο μύθο και σε αυτό δεν θα αποτελέσει εξαίρεση και ο Τάρχων.

Σύμφωνα με τον Βυζαντινό ιστορικό Ιωάννη Λαυρέντιο τον Λυδό, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα μ.Χ., υπάρχουν δύο Τάρχωνες στην ετρουσκική μυθολογία, ο πρεσβύτερος και ο νεώτερος (αν και υπάρχουν κάποιοι που αμφισβητούν το διαχωρισμό, οι περισσότεροι τον αποδέχονται αφού και τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι χρονολογίες συνηγορούν σε αυτόν).

Ο πρεσβύτερος είναι ο ιδρυτής της Ταρκυνίας και αδερφός του Τυρρηνού, του άνδρα ο οποίος οδήγησε τους Ετρούσκους από την περιοχή της Λυδίας στην Ιταλία. Τα δύο αδέρφια, αφού κατέκτησαν τη βόρεια Ιταλία, ίδρυσαν την Δωδεκάπολη.

Σύμφωνα με τον μύθο των Ετρούσκων, ο Τάρχων, κατά την ίδρυση της Ταρκυνίας, έβγαλε από το έδαφος με το υνί του (σιδερένιο άκρο αρότρου, το οποίο είναι εργαλείο για το όργωμα) ένα ανθρώπινο πλάσμα με σώμα μικρού παιδιού και κεφάλι γέρου.

Ο άνθρωπος αυτός λεγόταν Τάγης και αποκάλυψε στον Ετρούσκο βασιλέα Θείες αλήθειες οι οποίες καταγράφηκαν και αποτέλεσαν τη βάση της disciplina etrusca. Η Disciplina etrusca ήταν η βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η θρησκευτική παράδοση των Ετρούσκων. Ήταν κείμενα τα οποία φυλάσσονταν αυστηρά απ’ τους ιερείς και περιείχαν σημαντικές γνώσεις για τα ιερά τελετουργικά κι όχι μόνο.

Ο δεύτερος Τάρχωνας είναι ο νεότερος, ο οποίος αναφέρεται στην Αινειάδα και πολέμησε στο πλευρό του Αινεία όταν αυτός έφτασε στην Ιταλία μετά τον Τρωικό πόλεμο.

Η Αινειάδα γράφτηκε από τον Ρωμαίο ποιητή Βιργίλιο, ο οποίος εξιστορεί τα μυθικά ταξίδια και τους πολέμους του Αινεία, ενός Τρωαδίτη που μετά την καταστροφή της πόλης του ταξίδεψε με λίγους συντρόφους του στην Ιταλία και έγινε ο πρόγονος των Ρωμαίων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ιστορία είναι μια «αντιγραφή» της Οδύσσειας, χωρίς φυσικά να υποτιμάμε το τεραστίας αξίας έργο του Βιργίλιου.

Στην Αινειάδα, λοιπόν, αναφέρεται πως ο Τάρχων, αφού συμμαχεί με τον Αινεία, ξεκινάει έναν πόλεμο κατά του βασιλιά των Ρουτύλων της Αρδέας, Τούρνου, και άλλων λατινικών φυλών.

Ο Τούρνος είχε συμφωνήσει να παντρευτεί τη Λαβινία, κόρη του βασιλιά Λατίνου, όμως ο βασιλιάς τελικά αποφάσισε να τη δώσει στον Αινεία με αποτέλεσμα ο Τούρνος να του επιτεθεί.

Ο μυθικός Τάρχων ήταν ο βασιλιάς της Ετρουρίας και συμμάχησε με τον Αινεία κατά του Τούρνου και του Μεζέντιου, ενός Ετρούσκου τυράννου στον οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω.
Τελικά, μετά από πολλές μάχες, ο πόλεμος θα κριθεί σε μια μονομαχία μεταξύ του Αινεία και του Τούρνου. Ο Τούρνος αν και θα πολεμήσει γενναία τελικά θα πέσει στο πεδίο της μάχης και ο Αινείας θα κερδίσει εκτός από τη μάχη και την Λαβινία.

Ένα άλλο πρόσωπο της ετρουσκικής μυθολογίας το οποίο αναφέρεται στην Αινειάδα είναι και ο Μεζέντιος, ο οποίος ήταν αρχικά τύραννος της Άγυλλας, όμως είχε εκδιωχθεί λόγω της αυταρχικότητός του. Ήταν γνωστός για τη σκληρότητά του και τα φρικτά του βασανιστήρια. Η πιο φρικτή περιγραφή αναφέρει πως συνήθιζε να δένει το πρόσωπο ενός ζωντανού ανθρώπου με ενός νεκρού και να τον αφήνει να πεθάνει αργά και βασανιστικά. Επιπλέον συνήθιζε να σκοτώνει φίλους και συγγενείς του λόγω της παράνοιάς του ότι όλοι τον καταδίωκαν.

Κάποια στιγμή οι πολίτες της Άγυλλας ξεσηκώθηκαν και τον έδιωξαν από την πόλη. Ενώ τον κυνηγούσαν ο Μεζέντιος βρήκε καταφύγιο στον βασιλιά Τούρνο. Λόγω της βιαιότητός του και του χαρακτήρα του χαρακτηριζόταν ως «ο άνθρωπος που μισούν περισσότερο οι Θεοί».

Παρά τις πολύ σκληρές αναφορές στο πρόσωπό του, στην Αινειάδα, ο θάνατός του θα αναδείξει τα ηρωικά του στοιχεία. Σε μια μονομαχία του με τον Αινεία τραυματίζεται από τη λόγχη του αντιπάλου του και τη στιγμή που ο Αινείας πάει να τον αποτελειώσει, ο γιος του Μεζέντιου, Λάσος, μπαίνει στο πεδίο της μάχης για να σώσει τον πατέρα του και σκοτώνεται απ’ τον Τρωαδίτη.

Ενώ στην αρχή ο Μεζέντιος πάει να φύγει για να γλιτώσει αντιλαμβάνεται ότι ο γιος του έχει πέσει νεκρός και για να μην ηττηθεί ντροπιασμένος επιστρέφει με το άλογό του για να πάρει εκδίκηση. Μετά από μια μεγάλη μάχη τελικά ο Αινείας θα σκοτώσει με το δόρυ του το άλογο του Μεζέντιου και θα ρίξει τον Ετρούσκο τύραννο στο έδαφος.

Ο Μεζέντιος παραμένοντας με το κεφάλι ψηλά μπροστά στον θάνατό του αντί να παραδοθεί και να ζητήσει έλεος, όπως θα έκανε στη συνέχεια ο Τούρνος (αναφέραμε τη μονομαχία παραπάνω), θα ζητήσει απλώς να θαφτεί δίπλα στον γιο του.

Η Αινειάδα είναι ένα έργο που αξίζει να διαβαστεί και είναι αξίας που πλησιάζει πολύ τα έργα του Ομήρου. Οι Ετρούσκοι έχουν ενεργό ρόλο στο έργο αυτό και λογικό αφού την εποχή που έφτασε ο Αινείας στην Ιταλία οι Τυρρηνοί ήταν η ισχυρότερη δύναμη της χερσονήσου.

Εικόνα 1: Ο Μεζέντιος τραυματισμένος, ενώ ο γιος του πάει να τον προστατεύσει από το χτύπημα του Αινεία
Εικόνα 2: Χειρόγραφο του έργου της Αινειάδας, 1470

Πηγή: Ετρούσκοι, Τυρρηνοί ή Ρασίννες – Φίλοι Αρχαίας Ιστορίας